حذف صفر یا رفورم پولی ضرورتی که الویت ندارد؟

پویش خبر– یوسف نجفی *:

دولت باید با حفظ ارزش پول ملی اعتماد شهروندان خود را نسبت به پول ملی کشور افزایش دهد و مانع از این شود که «پدیده جانشینی پول» رخ داده و مردم به ارزهای خارجی روی آورند.  

ارزش پول ملی هر کشور به عوامل زیادی از جمله وضعیت شاخص های کلان اقتصادی ، موقعیت اقتصادی آن کشور در سطح جهانی، کارایی دولت و تامین هزینه‌ها، ثبات سیاسی، حقوقی و قضایی برای جذب سرمایه‌های خارجی،  و … بستگی دارد.

کاهش ارزش پول ملی آثار روانی و اجتماعی زیانباری  به دنبال دارد، زمانی که پول ملی ارزش پایینی درمقابل ارزهای قوی پیدا می کند  مردم در مقایسه با پول‌های قوی احساس یک نوع تحقیر می‌کنند. همچنین تغییرات ارزش پول و حجم آن در نتیجه این تغییرات، اثرات بهداشتی فراوانی به همراه دارد.

مهمترین کاربرد حذف صفر در اقتصاد حفظ ارزش پول ملی است. حذف صفر از پول ملی بیش از آنکه یک اقدام سیاسی از طرف دولت‌ها باشد یک اقدام فنی و کارشناسی است و بخشی از رفورم پولی  به شمار می‌رود.

رفورم پولی یا اصلاح پولی؛ سیاست گذاری و برنامه ریزی با هدف بهبود وضعیت پول ملی یک کشور است.اتخاذ سیاست‌های پولی با پشتیبانی سیاست‌های ارزی و مالی مکمل جهت حفظ ارزش پول ملی کشور به منظور ایجاد ثبات سطح عمومی قیمت‌ها (کنترل نرخ تورم) وحفظ ارزش برابری با سایر اسعار، اصلاحات پولی ساختاری و بنیادی تلقی می شود ولی تغییر نام واحد پول ملی و حذف صفر و یا تغییر توامان هردو، جزئی از اصلاحات سطحی و روبنایی محسوب می شود .

اخیرا از سوی رئیس کل بانک مرکزی موضوع حذف چهار صفر از پول ملی رسانه ای شد و پارسال هم تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان از سوی رئیس سابق بانک مرکزی مطرح  و در دولت هم به تصویب رسیده است.

تا جائیکه نویسنده این سطور به عنوان رئیس کمیته پولی و مالی دوره هشتم مجلس شورای اسلامی ازموضوع سابقه ذهنی دارد همواره درراستای طرحهای تحول اقتصادی و نظام بانکی کشور بخصوص از زمانی که شاهد نوسانات شدید نرخ ارزی بودیم موضوع تغییر واحد پول ملی و حذف چند صفر از پول ملی مورد توجه و دغدغه مسئولین اقتصادی کشور و مجلس شورای اسلامی بوده است ولی به جهت مساعد نبودن بستر وشرایط اجرای طرح، هیچ وقت  اقدام عملی صورت نگرفته است.

حال سئوال اصلی این است که : آیا شرایط برای تغییرواحد پول ملی و حذف چهارصفر از آن  وجود دارد؟

برای پاسخ به سئوال اصلی،  بایدضمن مطالعه تاریخچه موضوع وتجارب سایر کشورها  به این سئوال نیز پاسخ داد که سیاست صفرزدایی از پول ملی چه فواید و آسیب‌هایی دارد؟  سپس  به سئوال اصلی موضوع پاسخ داده شود.

تاریخچه و پیشینه موضوع درایران و دنیا

تغییر واحد پول ایران از ریال به تومان و یا سایرنامها در کنار حذف چند صفر ، یکی از موضوعاتی بوده که همواره مطرح شده است و با نگاهی به تاریخچه واحد پول ملی شاهد تغییر آن تحت نامهای ریال، تومان، قران و شاهی بوده ایم.

براساس بند (الف) ماده (۱) قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱، واحد پول ایران ریال و هر ریال معادل ۱۰۰ دینار خواهد بود، اما طی این سالها هیچگاه دینار در معاملات مردم جایگاهی را نداشته است.

ریال» (رویال: شاهی) نام سکه نقره اسپانیا است که در اسپانیا و مستعمرات آن رواج داشت و ارزی جهانی بشمار می‌رفت. در اواخر سده هیجدهم میلادی، در ایران سکه «ریال» اسپانیا معادل یک هشتم تومان ارزش داشت.

تا  ۲۷ اسفند ۱۳۰۸ که  کمیسیون نرخ اسعار «قانون تعیین واحد و مقیاس پول قانونی ایران» را تصویب کرد. همواره تومان واحد اصلی پول ایران بوده و جز پول های قوی محسوب می شد که بموجب این قانون، «ریال» بعنوان واحد پول ایران تعیین شد و یک «ریال» معادل ۰٫۳٬۶۶۱٬۱۹۱ گرم طلا شناخته شد. طبق قانون مذکور اجازه داده شد سکه نقره یک ریالی به وزن خالص ۴٫۵ گرم بنمایندگی ریال ایران در داخل کشور رایج شود. این قانون در وضع پول رایج ایران تغییری ایجاد نکرد تا ۲۲ اسفند ۱۳۱۰ که قانون «اصلاح قانون واحد و مقیاس پول» به تصویب رسید و به اساس سیستم پولی ایران بدل شد.. بدینسان، از اول فروردین ۱۳۱۱/ ۲۱ مارس ۱۹۳۲ «ریال»، معادل ۰٫۰۷۳۲۲۳۸۲ گرم طلا، بعنوان واحد رسمی پول ایران به جریان افتاد و پس از حدود یک سده «قران» جای خود را به «ریال» ‌داد.

تقریبا بعداز انقلاب ، بخصوص بعداز اتمام جنگ تحمیلی، عملا واحد ریال نزد افواه عمومی ودادستدهای کوچه و بازار کاربرد ندارد و تومان جایگزین آن شده است، بطوری که حتی در معاملات بنگاهی و برخی قراردادهای رسمی نیز در کنار درج مبالغ ریالی مبالغ بصورت تومان نیز نوشته می شود.و این امر گویای آن است که مردم عملا واحدتومان را بجای ریال پذیرفته اند و درصورت تغییر رسمی ریال به تومان، به لحاظ روانی آثاری برآن مترتب نخواهد بودولی در حسابداری های دولتی و شرکتی تغییراتی بدنبال دارد که آنهم اگرسیاست صفرزدایی  فقط حذف یک صفر باشد به نظر نمی رسد که مشکلات جدی  ایجاد نماید

حذف صفر از پول ملی ایران  تاکنون چندین بارازسوی مسئولین دولتی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی  از سال ۱۳۷۲ مطرح   شده، اما هیچ‌گاه اقدامات   اجرایی به صورت جدی در راستای آن انجام نگرفته است .

دو سال پیش بود که ، حذف چهار صفر از پول ملی به طور جدی‌تری  پیگیری شد تا جایی که در جلسه هیات وزیران، واحد پول ایران، تومان و برابر با ۱۰ ریال ‌تعیین شد با این اقدام به نظر می‌رسید که بانک مرکزی به دنبال حذف صفر از پول ملی است که ولی‌الله سیف، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی گفتند که این موضوع به معنای حذف صفر از پول ملی نیست، اما دولت و بانک مرکزی به دنبال این موضوع هستند که در لایحه‌ای جداگانه نسبت به حذف چهار صفر از پول ملی اقدام کنند از سوی دیگر، تغییر واحد پول ایران از ریال به تومان نیازمند تصویب مجلس و شورای نگهبان بود که دولت به رغم تصویب این امر در هیات وزیران، موضوع را مسکوت نگه داشت و این تغییر در همین مرحله نیمه‌تمام ماند و لایحه‌ای از سوی دولت برای حذف چهار صفر از پول ملی نیز به مجلس ارائه نشد

ولی  این بار و با گذشت دو سال پس از آن ، حذف صفر از پول ملی ایران، رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفته و به نظر می‌رسد که حتی اقدامات ابتدایی آن نظیر رونمایی از اسکناس ۵۰ هزار تومانی جدید  انجام گرفته است .در طراحی این اسکناس نکاتی دیده می شود  که قابل توجه می باشد:. نکته اول ، استفاده از رنگ‌آمیزی متفاوت در ارقام چاپ‌شده روی اسکناس است به طوری که چهار صفر بعد از عدد ۵۰ با رنگ متفاوت و کم‌رنگ‌تر طراحی شده‌اند و در قسمت پایینی اسکناس نیز عدد ۵۰ به طور جداگانه درج شده است . دومین نکته، استفاده از طرح کوه دماوند پشت اسکناس‌های جدید ۵۰ هزار تومانی است که این طرح پیش از این پشت اسکناس‌های ۱۰۰۰۰ ریالی (۱۰۰۰ تومانی) قدیمی استفاده می‌شد و شاید این موضوع نیز اشاره دیگری به حذف چهار صفر از پول ملی داشته باشد.

با این پیشینه ، اخیرا دکتر همتی رئیس کل بانک مرکزی درتشریح سیاستهای پولی وارزی بانک مرکزی اعلام نموده است که” لایحه حذف چهار صفر از پول ملی، روز گذشته از سوی بانک مرکزی تقدیم دولت شده است و امیدوارم هر چه سریع‌تر این مهم به نتیجه برسد”.

هرچند که پیش از این گفته شده بود که در شرایط تورمی نباید اقدام به حذف صفر از پول ملی کرد و باید تورم تقریبا ثابت شده باشد، اما به نظر می‌رسد که این اقدام برای تصویب و اجرا به زمان نیاز دارد و به احتمال قوی تا آن زمان بانک مرکزی سیاست‌های خود را در جهت کنترل تورم نیز پیش خواهد گرفت؛ موضوعی که دکترهمتی در کنار حذف صفر از پول ملی، روی آن تاکید ویژه‌ای کرده است . این بار بانک مرکزی با قدرت جدی‌تری به حذف صفر از پول ملی ورود کرده و اقدامات نخستین آن را نیز انجام داده و به نظر می‌رسد که لایحه این امر در صورت تصویب هیات وزیران به مجلس ارائه شود. اگر مانند گذشته باز هم این موضوع در همان مرحله دولت مسکوت نماند.

حذف صفراز واحد پولی کشورها‌، نخستین بار در آلمان و پس از جنگ جهانی دوم رخ داد. این کشور زیر فشارهای اقتصادی ناشی از جنگ جهانی دوم و خسارت‌های برجای مانده از آن تورمی شدید را تجربه می‌کرد که سیاستگذاران اقتصادی آلمان را وادار به حذف صفرها از مارک کرد. پس از آن در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به این سو این عمل بارها و بارها در کشورهای جهان رخ داد تا مبادلات اقتصادی و بازرگانی سهولت یابد.

 از سال ۱۹۶۰ تاکنون در ۷۱ مورد، دولت‌های در حال توسعه مجبور شده‌اند چندین صفر از پول ملی خود را حذف کنند و آخرین نمونه در این زمینه به زیمباوه مربوط می‌شود که طی آن دولت این کشورتابحال ۲۵  صفر از واحد پول ملی این کشور را حذف کرد. در ژانویه ۲۰۰۵ نیز، ترکیه لیره جدید را جایگزین لیره قدیم کرد. بر این اساس هر یک میلیون لیره قدیم ترکیه با حذف ۶ صفر به یک لیره جدید تبدیل شد. در ماه جولای همین سال نیز رومانی با حذف چهار صفر از پول ملی خود، پول جدید خود را موسوم به لیو معرفی کرد. در هر دو مورد، دولت‌های ترکیه و رومانی پیام آشکاری را برای مردم و جامعه بین الملل فرستادند و آن اینکه سیاست‌های اقتصادی دولت در گذشته اشتباه بوده است.

در سال ۱۹۹۲ میلادی بحران‌های اقتصادی در آرژانتین موجب کاهش چشمگیر ارزش پول‌ این کشور و وقوع بحران شد. آرژانتین نیز مجبور شد برای جلوگیری از افزایش تورم شدید، بسته اصلاحات اقتصادی را با اولویت حذف صفر از پول ملی به اجرا درآورد. در برخی از کشورها مانند شیلی و کرواسی سیاست حذف صفر پس از اجرای سیاستهای تثبیت اقتصادی انجام شده است.

در برخی از کشورها مثل آنگولا، جمهوری کنگو و نیکاراگوئه به رغم حذف صفر از پول ملی بحران‌های اقتصادی از جمله تورم همچنان پابرجا است. در آرژانتین همانطور که در بالا اشاره شد حذف صفر صورت گرفت؛ طی سال ۱۹۶۰ میلادی هر دلار آمریکا در برابر ۱۱۰۰ ین ۳۵۰۰ پزوی آرژانتین مبادله می‌شد. آرژانتین با حذف دو صفر از پول خود ارزش آن را در برابر دلار افزایش داد. در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی نیز هر دلار آمریکا برابر با ۱۸۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰۰ پزو داد و ستد می‌شد که دولت آرژانتین در سال ۱۹۸۳، ۴ صفر از پول خود را حذف کرد.

در طول مدت پس از جنگ جهانی دوم ۱۴ مورد حذف یک صفر، ۹ مورد حذف شش صفر، نوزده کشور فقط یکبار حذف صفر کرده‌اند و ده کشور دو بار این کار را کرده‌اند. آرژانتین ۴ بار، یوگسلاوی سابق ۵ بار و برزیل ۶ بار این اقدام را صورت داده است.

فواید و آسیب‌هایی حذف صفر از پول ملی

صفرزدایی از پول ملی درقالب سیاست های پولی و مالی موافقان و مخالفانی دارد که عمده دلایل آنان بیان فواید وآسیب های حذف صفراز پول ملی است. براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس و مطالعات انجام یافته وگزارش های منتشرشده، حذف چند صفر از پول ملی می تواند فواید و آسیب هایی را برای کشور و دولت بدنبال داشته باشد و چه بسا در بیان تاریخچه موضوع نمونه هایی از اجرای موفق و ناموفق کشورها ملاحظه شد. که در زیربطور خلاصه به فواید و آسیب های آن اشاره می شود.

فوایدی که برای صفرزدایی از پول ملی بیان می شود عبارتند از: ۱- کاهش تورم ۲ -کاهش حجم اسکناس: ۳-کاهش هزینه چاپ و امحاء اسکناس در کشور ۴- سادگی مبادلات و ترازنامه‌هایی مالی ۵-تقویت پول ملی و ارزش اسمی آن در مقایسه با سایر ارزها ۶-اثرات مثبت روانی در جامعه

از دیگر فواید حذف  صفر می‌توان به کاهش آلودگی میکروبی در جامعه و افزایش سطح بهداشت جامعه، صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌ها، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و‌هارد رایانه‌ها، نقل و انتقال سهل‌تر پول و کاهش آثار روانی تورم اشاره کرد.

طرح حذف صفر مخالفاتی هم دارد که معتقدند حذف صفرها به بروز مشکلاتی منجر می‌شود و حتی سبب می‌شود که برخی اسکناسهای ریز و سکه‌هایی مورد استفاده مردم در این تغییرات گم و فاقد ارزش شوند.

آنها معتقدند کاهش تعداد صفرهای اسکناس‌های با ارزش گذاری پول ملی بی ربط است و با این کار هیچ تغییری در فرایندهای اقتصادی ایجاد نمی‌شود و فقط نابسامانی به وجود می‌آید و علاوه بر اینکه در جامعه تنش ایجاد می‌کند اتفاق اقتصادی خاصی را در پی ندارد و تا مردم خودشان را با اسکناس‌هایی جدید تطبیق دهند جامعه تا حدی متلاطم خواهد شد.

به اعتقاد این دسته از مخالفان معمولا راهکار حذف صفر در کشورهایی استفاده می‌شود که تعداد صفرهای اسکناسشان زیاد است و این امر نه تنها در کاهش تورم و تقویت ارزش پول ملی تاثیری ندارد بلکه می‌تواند باعث ایجاد تورم نیز شود، زیرا ارزش اسکناس را کاهش می‌دهد.

همچنین شاخص‌هایی واقعی اقتصاد با حذف صفرها متاثر نمی‌شود و اثار این سیاست کوتاه مدت است و در بلند مدت تاثیر اقتصادی خاصی در کشور ندارد. از جمله آسیب‌هایی که مخالفان طرح حذف صفر نام برده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

الف) تحمیل هزینه چاپ اسکناس و ضرب مسکوکات جدید

ب) اختلال در قیمت گذاری کالاها در کوتاه مدت

چ) سردرگمی مردم در کوتاه مدت و تلاطم جامعه تا تطبیق با وضعیت جدید

د) احتمال فرار سرمایه از کشور به علت نابسامانی بازار پولی

ذ) کاهش ارزش اسکناس و ایجاد تورم

ر) بی ربط بودن تعداد صفرهای اسکناس با ارزش گذاری پول ملی

ز) عدم تغییر در فرایند اقتصادی

ه) فاقد ارزش شدن و گم شدن برخی اسکناس‌های و سکه‌هایی ریز در دست مردم در مبادلات روزمره

و) احتمال  عدم همراهی مردم با طرح نسبت به پول جدید

ی) کاهش صادرات به علت افزایش ارزش پول ملی

با توجه به مطالعه مختصر در تجارب کشورهایی که اقدام به حذف چند صفر از پول ملی نموده اند، باید به این سئوال اصلی جواب داد که:

آیا شرایط اقتصادی و اجتماعی برای حذف چهار صفر و تغییر واحد پول ملی درکشور وجود دارد؟

بامطالعه تجارب کشورهایی که اقدام به تغییر واحد پول ملی و حذف چند صفر از آن نمودند روشن می نماید که اغلب کشورهای موفق در اجرای طرح در شرایطی دست به تغییر و یا حذف صفر از پول ملی نمودند که ارزش پول ملی در مقابل ارزهای قوی به شدت کاهش پیدا نموده بطوری که پول ملی تبدیل به پول سوزان شده است. به این معنی که هرروز و چه بسا هرساعت ارزش پول ملی به شدت کاهش  پیدا می نماید و مردم برای حقظ ارزش پولشان مجبور می شوند پولهای خود را تبدیل به کالا و ارزهای پرقدرت نمایند.دراین مورد داستان خوبی را مثال می زنند . می گویند در دوره ای که آلمان دچار تورم شدید شده و ارزش مارک به شدت و هرلحظه سقوط پیدا می کرد پیرزنی  برای خرید؛  یک زنبیل پراز اسکناس حمل می کرد  و در راه جهت استراحت ، برای لحظه ای سبد را زمین می گذارد،  تا برمی گردد می بیند پولها مونده ولی زنبیل را برده اند.

دومین عاملی که در تجارب  برنامه صفرزدایی کشورها مشاهده می شود بروز تورم فزاینده و یا ابرتورم بوده است . بطوری که تورم ماهانه بالای پنجاه درصد داشته اند و کشور دچار تورم های سالانه سه و چهاررقمی شده است.

پدیده دیگری که در وضعیت و شرایط کشورها عامل دیگری برای تغییر و حذف صفر از پول ملی گردیده ، پاسخگو نبودن تولید و انتشار اسکناس های درشت تر  بوده است بطوری که در کشور ترکیه حتی انتشار اسکناس های ده میلیون و یک نریلیون هم  بهبود بخش شرایط اقتصادی نگردید..

موضوع مهم دیگری که در تجارب کشورهای موفق دیده می شود تدوین و اجرای یک برنامه بسته سیاستی مالی و پولی و سیاست تثبیت تورم وایجاد ثبات نسبی در وضعیت اقتصادی کشور قبل از اجرای برنامه صفرزدایی از پول ملی بوده است.

آنچه می توان  با توجه به تجارب  کشورها  و وضعیت اقتصادی کشورمان در خصوص صفرزدایی از پول ملی گفت آن است که  ترکیبی از رفورم پولی و حذف صفر از پول ملی ضرورتی است که در شرایط فعلی کشور الویت ندارد.و منابع و ظرفیتهای اقتصادی کشوردرحدی است که شاید با اعمال بسته های سیاستی پولی-مالی و انضیاط مالی کشور به شرایطی مناسب برسیم که نیاز به حذف چهار صفر از پول ملی نباشد.

مسلما تغییر واحد پول ملی قبل از آنکه یک تصمیم اقتصادی محسوب شو د یک تصمیم سیاسی تلقی می گردد و معمولا کشورها براحتی واحد پول ملی خود را تغییر نمی دهند مگر اینکه واحد پول ملی جدید ریشه در هویت ملی و یا پذیرش عملی در مبادلات اقتصادی مردم داشته باشد و همچنین با حذف جندین باره صفرها از پول ملی، به لحاظ روانی نیاز به تغییر آن ضرورت پیدا نمایدتا بلکه بواسطه این تغییر تاثیر روانی مثبت در بین مردم ایجاد شودوازآثار روانی واحد پول ملی قدیم کاسته شود.لذا به نظر می رسد تغییر واحد پول ملی کشور از ریال به تومان باتوجه به شرایط سیاسی و اجتماعی کشور ،درصورت اجرای هوشمندانه آن  آثاراقتصادی منفی بدنبال نخواهدداشت، که به نظر می رسد رونمایی از اسکناس های جدید ۵۰ هزار تومانی اقدام مناسبی درراستای ایجاد بستر اجتماعی موضوع می باشد.

همانطور که گفته شد ، بروز پدیده ابرتورم در کشورهایی که اقدام به اعمال سیاست صفرزدایی نمودند یکی از عوامل اجرای برنامه حذف چند صفر از پول ملی بوده است. در اینکه تورم درایران  بالا و رو به افزایش است جای بحث وجود ندارد؛ اما در مورد اینکه کشور در حال حاضر دچار ابرتورم شده است یا درآستانه  ابرتورم قراردارد،  جای بحث وجود دارد. همانطورکه بیان شد، ابرتورم به شرایطی گفته می‌شود که نرخ تورم ماهانه از ۵۰ درصد فراتر رود. روشن است که چنین چیزی در اقتصاد ایران نه تنها واقعیت ندارد، بلکه نرخ تورم سالانه و ماهانه (درآذر ماه براساس گزارش مرکز آمار ۴ /۳۷  – ۱۸ درصد)  بسیار پایین‌تر از این عدد است.

سیاست صفرزدایی از ریال ایران یکی از راهکارهایی است که کارشناسان همواره برای تقویت و ارزش‌گذاری پول‌ ملی  درکنار سایر سیاست های انضباط مالی و پولی ارائه می کنند .ولی عمده اقتصاددانان براین عقیده‌اند که حذف صفر از اسکناس هیچگونه تاثیری بر شاخص‌هایی اقتصادی که مهمترین آن در ایران برای دولت تورم و کاهش آن است،  ندارد و تغییری در طرف عرضه و طرف تقاضا ایجاد نمی‌کند و بیشتر اثر روانی دارد.

از این رو حذف صفر از پول ملی می‌بایست همراه دیگر اقدامات انقباضی در عرصه سیاست‌هایی پولی و انضباط مالی دولت‌ باشد تا در کنار کنترل تورم حذف صفرهای اسکناس کارکرد خود را داشته باشد درغیر این صورت حذف صفرها به زودی اثر روانی خود را از دست داده و صفرها قدرتمندتر از گذشته باز می‌گردند. که نمونه عملی آنرا در برخی از کشورها مانند آرژانتین، زیمباوه و… که دراعمال سیاست صفرزدایی ناموفق بودند مشاهده می شود..

نیک می دانیم که بهترین راهکار برای مقابله با تورم فزاینده ،  اجرای برنامه های تثبیت اقتصادی و حذف سیاست‌هایی اقتصادی  تورم زا است  و  بهتراست حذف صفراز پول ملی  در انتهای برنامه تثبیت اقتصادی اجرا شود تا به مردم و بنگاههای خصوصی این اطمینان داده شود که دوران نرخ تورم بالا گذشته است. حذف صفر در این شرایط کاملا سمبلیک و نمادین است چرا که تورم به علت سایر عوامل کاهش یافته و حذف صفر به تنهایی موجب کاهش تورم نخواهد شد.

نتیجه اینکه  بهتر است دولت  قبل از اقدام عجولانه در خصوص حذف صفر از واحد پول ملی کشور ابتدا یک برنامه بسته سیاستی مالی – پولی  تهیه و اعمال نماید تا با رسیدن به یک انضباط مالی ، تورم را به نرخ تک رقمی کاهش دهد، سپس اقدام به صفرزدایی از ریال نماید تا این سیاست کارکردهای خود را از دست ندهد و آسیب‌هایی طرح به حداقل ممکن برسد. ضمن اینکه به نظر می رسد ظهور ابزارهای مالی و پولی جدید برخی دلایل سیاست صفرزدایی را زیر سئوال برده است که درجای خود جای بحث دارد.

* کارشناس حقوقی – اقتصادی و رئیس کمیته پولی و مالی دوره هشتم مجلس شورای اسلامی

.