معاون اول رئیس‌جمهور موافقت‌نامه تجاری با اوراسیا را فرصتی مناسب در راستای توسعه اقتصادی کشور دانسته و بر لزوم پیگیری و برنامه‌ریزی وزارت صمت و سایر دستگاه‌های مرتبط برای افزایش حجم مبادلت با این اتحادیه تاکید کرده است.

پویش خبر، روشنا جهانگیرفام: در واقع از زمان انعقاد موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با اتحادیه‌اوراسیا بیش از ۵ سال می‌گذرد و این در حالی است که با وجود ظرفیت بالای این منطقه برای کاهش اثرات تحریمی ‌تنها شاهد رشد ۷ درصدی حجم تجاری کشور با این منطقه بوده‌ایم. موضوعی که به اعتقاد کارشناسان مشکلات‌ بانکی و همچنین نبود زیرساخت‌ها‌ی حمل‌ونقلی همچون قفلی بر دروازه طلایی اوراسیا عمل کرده و مانع از بهره‌مندی اقتصادی کشور از مزیت‌ها‌ی تجاری با بازار ۲۰۰ میلیون نفری این کشورها شده است.
کاهش ۴ درصدی صادرات در سال گذشته
اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۵ توسط پنج کشور روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان تاسیس شد. هدف از تاسیس این اتحادیه گسترش روابط تجاری در جهان، تسهیل تجارت، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، و برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو است. بعداز تاسیس این اتحادیه و آغاز مذاکرات آن با سایر کشورها، ایران از نخستین کشورهایی بود که برای داشتن تجارت آزاد وارد مذاکره‌ شد و در سال ۱۳۹۵ به کمیسیون اقتصادی اتحادیه اوراسیا پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و این اتحادیه را مطرح کرد. مذکرات و ارزیابی‌ها‌ی کمی‌وکیفی دو سال به‌طول انجامید و موافقت‌نامه در اردیبهشت ۱۳۹۷ در شهر آستانه قزاقستان به امضا رسید. در آبان‌ماه سال ۹۸ ایران و اتحادیه اوراسیا موافقت‌نامه‌ موقتی امضا کردند که طبق آن ۸۶۲ قلم کالا برای تجارت در اوراسیا ، بین کشورهای عضو و ایران از مزایا و معافیت‌ها‌ی گمرکی ویژه بهره‌مند شوند. از این اقلام موردمعامله ۳۶۰ کالا مربوط به ایران و ۵۰۲ محصول در مورد اتحادیه شامل اعطای ترجیحات تجاری می‌شود و مطابق فهرست اعطایی اوراسیا، تعرفه ۱۷۵ ردیف کالا از جمله انواع فرش دستباف و ماشینی، پسته، انواع میگو و برخی محصولات از پلیمرهای پروپیلن، ورق‌ها‌ی پلاستیکی و محصولات بهداشتی، صفر می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۹۹ صادرات کالا به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا نسبت به مدت مشابه سال گذشته به‌لحاظ وزنی ۱۸ درصد و به لحاظ ارزشی ۴ درصد کاهش داشته است. واردات ایران در این مدت از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا نسبت مدت مشابه در سال ۹۸ از نظر وزنی ۷ درصد افزایش و به‌لحاظ ارزشی حدود ۱۲ درصد کاهش داشته است. از کل صادرات ایران به ۵ کشور اوراسیا در سال ۹۹ حدود ۶۱۰ میلیون تن به اقلام کشاورزی و غذایی اختصاص داشته است. مقاصد اصلی صادرات کشاورزی و غذایی ایران در بین کشورهای اوراسیا سه کشور روسیه، قزاقستان و قرقیزستان هستند. واردات ایران در سال ۹۹ از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا نسبت به مدت مشابه سال گذشته به‌لحاظ وزنی افزایش ۷ درصدی را تجربه کرده و به‌لحاظ ارزشی حدود ۱۲ درصد کاهش یافته است.
ضرورت برنامه‌ریزی برای رشد تجارت
تجارت ترجیحی با اوراسیا در حالی از سال ۹۵ کلیدخورده و همواره کارشناسان از این اتحادیه به‌عنوان یکی از دروازه‌ها‌ی تجارت ایران نام می‌برند که متاسفانه به‌رغم مزیت‌ها‌ی اعلام شده تاکنون این تفاهم‌نامه نتوانسته به اهداف موردنظر در اقتصاد دست یابد، موضوعی که معاون اول رئیس‌جمهور نیز بر آن تاکید کرده و این موافقت‌نامه را فرصت مناسبی برای اقتصاد کشور عنوان کرده و از وزارت صنعت، معدن و تجارت و دیگر دستگاه‌های ذیربط خواسار ارائه برنامه زمان‌بندی شده است. اسحاق جهانگیری در این رابطه می‌گوید: تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نه‌تنها تهدیدی برای تولید داخلی محسوب نمی‌شود، بلکه بازاربزرگی در اختیار کالاهای تولیدی کشور قرار می‌دهد. معاون اول رئیس‌جمهوری از وزارت امورخارجه خواست بسترهای لازم را برای رفع موانع و نهایی‌شدن متن موافقت‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا فراهم کند تا هرچه سریعتر شاهد آماده‌شدن موافقت‌نامه و تایید قطعی آن در اجلاس سران باشیم. وی به تاثیرمثبت موافقت‌نامه اوراسیا بر تجارت کشورمان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد و افزود: حجم تجارت فیمابین در مدت اجرایی‌شدن موافقت‌نامه در مقایسه با مدت مشابه پیش از اجرای موافقتنامه ۷ درصد رشد داشته که شامل رشد ۴۴ درصدی در صادرات ایران به اوراسیا و کاهش ۱۳ درصدی واردات ایران از اوراسیاست.
حذف اثرات تحریمی در تجارت با اوراسیا
در همین راستا عباس آرگون، کارشناس اقتصادی نیز در خصوص مزیت‌ها‌ی اقتصادی اوراسیا به «آرمان‌ملی» گفت: ایران از نظر موقعیت جغرافیایی در وضعیتی قرار دارد که می‌تواند بخش زیادی از نیازهای جمعیتی کشورهای همسایه را که حجم بالای وارداتی نیز دارند، تامین کند.کشورهای اوراسیا به‌تنهایی حدود ۲۰۰ ملیون نفر جمعیت دارند که بازارمناسبی برای صادرات کالاهای ایرانی فراهم می‌کند. علاوه بر این وجود ظرفیت‌ها‌ی صادراتی داخلی، پتانسل ویژه‌ای برای فعالیت ایران در منطقه اوراسیا به‌وجود آورده است که می‌تواند رونق اقتصادی و گسترش صادرات را برای کشور به ارمغان آورد. او افزود: زمینه‌ها‌ی بسیار متنوعی برای گسترش صادرات به منطقه اوراسیا وجود دارد که می‌توان با شناسایی درست بازار هدف و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی از این زمینه‌ها‌ نهایت استفاده را کرد. این زمینه‌ها‌ فرصت مغتنمی‌ است تا اقتصاد کشور از صادرات نفتی به صادرات غیرنفتی سوق داده شود. اشتغال توسعه یابد، ارزآوری افزایش پیدا کند و کشور اقتصاد پایدار را تجربه کند. این کارشناس اقتصادی اظهارداشت: اثرات تحریم‌ها‌ و FATF مشکلات زیادی برای بخش تجارت به‌وجود آورده، هزینه‌ها‌ی مازاد بر این بخش تحمیل کرده و ریسک را در بخش تجارت افزایش داده است. اما تجارت در منطقه اوراسیا، این ریسک را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد و با توجه به امنیت‌ها‌یی که دارد شرایط بهتری برای بخش تجارت ایجاد می‌کند. آرگون ظرفیت‌های داخلی کشور را نقطه‌قوت کشور برای حضور در بازارهای منطقه برشمرد و افزود: ایران با دارابودن اقلام صادراتی مهمی‌ که موردنیاز بازارهای منطقه اوراسیاست می‌تواند به‌صورت گسترده و موثر در این بازارها حضور پیدا کند.کالاهایی چون، نیکل ، قلع و مصنوعات آنها، سرب، روی و قطعات لکوموتیو راه‌آهن و ابریشم از نیازهای کشورهای عضو این اتحادیه هستند. همچنین موادغذایی و محصولات کشاورزی اقلامی‌ هستند که بازارمناسبی برای صادرات به این کشورها دارند. اما حضورموثر و پایدار در منطقه اوراسیا تنها وابسته با این موارد نیست. این کارشناس اقتصادی در خصوص دلایل عدم بهره‌گیری از ظرفیت‌ها‌ی تجارت با اوراسیا گفت: فارغ از مشکلاتی که در برخی از تعرفه کالاها وجود دارد نبود زیرساخت‌ها‌ی حمل‌ونقلی به‌همراه مشکلات بانکی باعث شده تا تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی نتوانند از تمام ظرفیت‌های تجاری با کشورهای عضو اوراسیا بهره گیرند، همچنین حمایت‌های دولت از صادرکنندگان اهمیت ویژه‌ای دارد و دولت باید با ایجاد ثبات در قوانین، امنیت اقتصادی فعالان این حوزه را تامین کند. در غیر این‌صورت فعالیت‌ها‌ی تجاری در منطقه اوراسیا نمی‌تواند به‌صورت پایدار و ادامه‌دار باشد. صادرکنندگان باید از قوانین حمایتی برخوردار باشند تا بتوانند به‌طور موثر از این ظرفیت استفاده کنند. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند با توجه به تنوع منابع و تولیدات کشورهای عضو اوراسیا، تجارت با این اتحادیه مزایای قابل‌توجهی را در پی خواهد داشت و به‌عنوان دروازه‌ای جدید در تعاملات اقتصادی می‌توان در شرایط کنونی بخش زیادی از اثرات تحریمی‌ را خنثی کرد؛ اما آنچه در واقعیت ارقام و آمار نشان می‌دهد بیانگر فاصله زیاد بهره‌مندی ایران از ظرفیت‌ها‌ی موجود در منطقه اوراسیاست.تجارت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا ظرفیت ۳۰ میلیارد دلاری دارد اما ایران تاکنون فقط از ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار آن بهره‌مند شده است.